Sessiz okumak, 8 klas

Damga hem nışan

Herbir çobancı koyêr hayvannarına nışan hem damga. Bu adet geler eski vakıtlardan.

        Lääzım sölemää, ani gagauzlar severalär hayvan tutmaa. İhtär insannar şindi da annadêrlar legendaları, ani onnarın däduları Balkannardan getirmişlär sürüleri, neredä varmış binnän koyun. Dimitri Çakir yazêr, ani Zahariy Çakirda varmış çok hayvan “50 hem da taa çok beygir, bin koyuna kadar, 100 baş kara sıır”. Bukadar hayvan tutmaa deyni, lääzımmış herbir sürüyä ayırı çoban. Hem dä diil bir çoban, birkaç kişi sade varmış nicä baksın bukadar hayvan.

        Ama var osoy çobancılar, angıları tutarmışlar 50-60 koyun, birkaç beygir, iki yada dört öküz. Onun için herbir küüdä varmış “çoban”, angısı otladarmış koyunnarı, “buzaacı” – bakarmış bızaaları, “domuzçü” otladarmış öküzleri. Kaybetmemää kendi  hayvannarını deyni, insannar koyarmışlar hayvannarına nışan hem damga. Yalpı çayırında, tolokalarda, başka boş erlerdä eski vakıtlardan beeri insannar otladêrlar kendi hayvannarını.

        Sovet Birlii vakıdında insan brakmazdılar tutsun nekadar isteer hayvan. Onun için çocuklar otladardılar çayırda aylenin küçük- küçük sürücüklerini. Sandı çocucak otladêr irmi koyun hem kuzu. Ama kimi kerä koyunnar karışêrlar.

        Mälçu dädusu her avşam gelärdı almaa koyunnarı. O vakıt çayırda vardı irmi-otuz taanä koyun sürüsü. Avşam üstü tok hayvannar yatardılar çayırda da, açan Mälçu dädu geçardi koyunnarın yanından, onun koyunnarı yavaşıcık kalkardılar da birär-birär, biri-biri ardından gidärdilär çorbacının ardına.

Bir gün Mälçu dädu dedi Sandiyä:

-Büün koyacêz koyunnara nışan.

Sandi sordu:

-Dädu, e neçin lääzım koymaa koyunnara nışan?

 Dädusu cuvap etti:

 -Neçin mi? Osoy adet kalmış bizim. Bän da küçüktüm, ozaman da koyunnara koyardılar nışan. Sandicik gena sorêr:

 -Ama neçin lääzım nışan?

 Mälçu dädusu annadêr:

 - Açan koyunnarı verecez çobana, orada yannış birkimsey almasın onnarı.

Sandi sordu:

-E nasıl nışannar var?

Mälçu dädu annattı:

- Var çok türlü nışan. Tä bak “sol kulaa irik”, “ saa kulaa düz kesik”, “ sol kulaan ardından oyuk”, kırlangaç”, “basamak”, “basamak geridän”, “önündän dalantı”, “kopça”, “zımba”, “beş zımbacık”, “çalık”, “düz kesik”, “erlik”… Hem taa başka da var. Sandicik genä sordu:

-E biz angısını ayracez?

Mälçu dädu cuvap etti:

- Biz koyacez bizim koyunnara “zımba” nışanı.

 O  bizim aylenin nışanı.

        Eskidän ineklerä dä biz koyardık damga, ama şindi insanda az inek var. Hepsi tanıyêr kendi hayvanını   da onuştan damga koymêêrlar. Ama ilerdän koyardılar inään sırtına damga:”tombarlak”, “üç köşeli”, “dört köşeli” h. b.       

Stepan Bulgar

Nası adet geler eski vakıtlardan?

Ne beenerlar gagauzlar?

Çok hayvan tutmaa deyni herbir sürüyä lääzım:

Kaç koyun otladêr Sandi?

Nezaman gelirdi Mälçu dädu alma koyunnarı?

Ne sordu Sandi dädusuna?

Neçin yapêêrlar nışan?

Nası nışan koydular onnar?

Nereden o nışanı o dädu biler?

Kime taa eskidän koyaardılar nışan ?

Neçin ineklerä şindi koymêêrlar nışan?

“Tombarlak”, “Üç köşeli”, “Dört köşeli”. Bu nışannar…?